انواع جنون و اختلالات روان پریشی
روان پریشی یا جنون که به عنوان پسیکوز یا سایکوسیس نیز شناخته می‌شود، شامل از دست دادن ارتباط با واقعیت است و می‌تواند دارای توهم و هذیان باشد. این یکی از علائم اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی است، اما دلایل بسیار دیگری نیز وجود دارد. در این مقاله، بیشتر در مورد روان پریشی یا جنون، از جمله علل آن و گزینه‌های درمانی موجود، توضیح داده‌ایم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
روان پریشی یا جنون چیست؟
مشاوره روانشناسی توضیح می‌دهد، روان پریشی بر نحوه تفکر شخص و ادراک او تأثیر می‌گذارد. به نظر می‌رسد که حواس آنها چیزهایی را تشخیص می‌دهد که وجود ندارند و ممکن است تشخیص واقعیت و توهم برای وی دشوار باشد. افراد مبتلا به روان پریشی ممکن است:
- صداهایی را بشنود
- افراد یا مواردی را ببینید که در آنجا نیستند
- بوهایی که دیگران نمی‌توانند آن را تشخیص دهند را متوجه شود
آنها همچنین ممکن است بر این باور باشند که در خطر هستند، کسی آنها را تعقیب می‌کند در حالی که در واقعیت این مشکل وجود ندارد. یک فرد ممکن است آگاه نباشد که به روان پریشی یا جنون مبتلا شده است زیرا توهمات برای او واقعی هستند. روان پریشی می‌تواند طاقت فرسا و گیج کننده باشد. گاهی اوقات، علائم می‌تواند باعث شود که فرد به خود آسیب برساند. در موارد نادر، ممکن است به شخص دیگری نیز آسیب برسانند. روان پریشی یکی از علائم اصلی اسکیزوفرنی هم تلقی می‌شود.
علائم روان پریشی یا جنون
به گفته منبع مورد اعتماد موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، علائم هشداردهنده‌ای وجود دارد که ممکن است قبل از ایجاد روان پریشی ظاهر شوند. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- توهمات: فرد چیزهایی را می‌شنود، می‌بیند، بو می‌کند، مزه می‌کند یا احساس می‌کند که وجود ندارند.
- هذیان: فرد به چیزهایی اعتقاد دارد که نادرست است و ممکن است ترس یا سوء ظن بی اساس داشته باشد.
- تفکر، گفتار و رفتار آشفته: فرد ممکن است بین موضوعات نامرتبط در گفتار و فکر بپرد و ارتباطاتی ایجاد کند که برای افراد دیگر غیر منطقی به نظر برسد. ممکن است صحبت آنها برای دیگران بی معنی باشد.
- کاتاتونیا: ممکن است فرد پاسخگو نباشد.
- رفتار روانی حرکتی غیرمعمول: شخص حرکات غیرعمدی مانند قدم زدن، ضربه زدن و بی قراری انجام می‌دهد.
به توضیح مشاوره تلفنی پزشکی رایگان، فرد ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کند:
- تغییرات خلق و خوی
- مشکل در تمرکز
- مشکلات خواب
بسته به علت، روان پریشی یا جنون می‌تواند به سرعت یا آهسته ظاهر شود. همچنین این امکان وجود دارد که خفیف یا شدید باشد. در برخی موارد، ممکن است زمانی که برای اولین بار ظاهر می‌شود خفیف باشند اما با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. علائم خفیف و اولیه روان پریشی یا جنون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب عمومی
- افسردگی (افسردگی نوجوانان)
- گوشه گیری از حضور در اجتماع
- مشکلات تمرکز
- اختلالات خفیف یا متوسط در زبان، سطح انرژی و تفکر
- مشکل در ابتکار عمل
- تحمل کمتری نسبت به استرس
- مشکلات خواب
- نادیده گرفتن خودمراقبتی
- احساس سوء ظن
- افکار و عقایده‌ای که برای دیگران عجیب به نظر می‌رسند
- توهم می‌تواند بر هر یک از حواس بینایی، صدا، بویایی، چشایی و لامسه در فرد مبتلا به روان پریشی یا جنون تأثیر بگذارد.
- شنیدن صداها
مشاوره روانشناسی بعد از انجام تحقیقات بسیار بدین نتیجه رسیده است که به نظر می‌رسد توهمات شنوایی رایج ترین انواع توهمات برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باشد. شخص چیزهایی را می‌شنود و باور می‌کند که واقعی هستند. اغلب، فرد صداهایی را می‌شنود. ممکن است یک یا چند صدا وجود داشته باشد و دقیقاً شبیه صداهای واقعی باشد. صداها ممکن است:
- قابل تشخیص، غیر اختصاصی یا از کسی که مرده است، باشد
- در پس‌زمینه صدایی واضح یا شبیه به زمزمه کردن داشته باشد
- به او دستور دهد یا از او انتقاد کند
- متناوب یا ثابت باشد
شنیدن صداها می‌تواند بسیار گیج کننده باشد و امکان دارد بر اعمال فرد تأثیر بگذارد. این می‌تواند منجر به آسیب رساندن فرد به خود یا در مواقع نادر به دیگران شود. درمان می‌تواند روانپریشی یا جنون را مدیریت یا از آن پیشگیری کند، اما اگر فرد مصرف داروهای خود را متوقف کند، امکان دارد بیماری دوباره بازگردد. همچنین ممکن است خطر خودکشی وجود داشته باشد.
افکار آشفته و گیج کننده در افراد ابتلا به روان پریشی یا جنون
فردی که روان پریشی یا جنون را تجربه می‌کند اغلب ممکن است افکار گیج کننده و مختل کننده داشته باشد. چند نمونه از این موارد عبارتند از:
- صحبت مداوم با الگوهای گفتاری سریع
- تغییر موضوع در وسط جمله بدون توضیح (به صورت ناگهانی)
- از دست دادن ناگهانی رشته افکارشان که باعث توقف یا یخ زدن ناگهانی آنها می‌شود
هذیان و توهم چیست؟
متخصصان تیم ما مانند مشاوره روانشناسی برای توضیح هذیان و توهم بدین صورت می‌گویند که توهم و هذیان درواقع دو مورد بسیار متفاوت هستند که هر دو اغلب توسط افراد مبتلا به روان پریشی تجربه می شوند. هذیان ها و توهمات برای فردی که آنها را تجربه می کند واقعی به نظر می‌رسد.
هذیان
هذیان یک باور یا تصور نادرست است که با وجود اینکه با واقعیت و آنچه که معمولاً درست تلقی می‌شود در تضاد باشد، به طور محکم به فرد بیمار ثابت می‌شود. هذیان‌های پارانویا، هذیان‌های بزرگ و هذیان‌های جسمانی وجود دارد.
- افرادی که هذیان پارانویا را تجربه می‌کنند ممکن است فکر کنند که آنها را دنبال می‌کنند یا پیام‌های مخفی برای آنها ارسال می‌شود در حالی که در واقعیت اصلا اینگونه نیست.
- فردی که دارای یک هذیان بزرگ است، احساس اهمیت اغراق آمیزی خواهد داشت.
- هذیان جسمانی زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد معتقد است که یک بیماری لاعلاج دارد، اما در واقع سالم است.
توهمات
توهم یک ادراک حسی در غیاب محرک‌های بیرونی است. این به معنای دیدن، شنیدن، احساس یا بوییدن چیزی است که وجود ندارد. فردی که دچار توهم است ممکن است چیزهایی را ببیند که وجود ندارند یا وقتی که تنها هستند صحبت‌های مردم را بشنود.
علل روان پریشی یا جنون
مشاوره تلفنی پزشکی بیان می‌کند، علت هر مورد از روان پریشی متفاوت است و علت دقیق آن همیشه مشخص نیست. بیماری‌های خاصی وجود دارد که باعث روان پریشی می‌شود. همچنین محرک‌هایی مانند مصرف مواد مخدر، کمبود خواب و سایر عوامل محیطی وجود دارد. علاوه بر این، موقعیت‌های خاصی می‌تواند منجر به ایجاد انواع خاصی از روان پریشی شود.
به طور کلی، برخی از عوامل دخیل در روان پریشی عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می‌دهد که اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ممکن است یک علت ژنتیکی مشترک داشته باشند.
- هورمون‌ها: برخی افراد پس از زایمان دچار روان پریشی یا جنون پس از زایمان می‌شوند. با توجه به این، و این واقعیت که علائم اولیه روان پریشی اغلب ابتدا در نوجوانان رخ می‌دهد، برخی از کارشناسان و مشاوره کودک و نوجوان پیشنهاد کرده‌اند که عوامل هورمونی ممکن است در افراد دارای استعداد ژنتیکی نقش داشته باشد.
- تغییرات مغزی: آزمایش‌ها تفاوت‌هایی را در مواد شیمیایی مغز به‌ویژه، فعالیت انتقال‌دهنده عصبی دوپامین در افرادی که روانپریشی را تجربه می‌کنند، پیدا کرده است.
- کمبود خواب نیز ممکن است باعث روان پریشی شود.
عوامل خطر برای ایجاد روان پریشی یا جنون
همانطور که مشاوره روانشناسی بیان می‌کند، در حال حاضر نمی‌توان دقیقاً تشخیص داد که چه کسی احتمال دارد به روان پریشی یا جنون مبتلا شود. با این حال، تحقیقات نشان داده است که ژنتیک ممکن است در ابتلا به این اختلال روانی نقش داشته باشد.
- افراد در صورت داشتن یکی از اعضای نزدیک خانواده، مانند والدین یا خواهر و برادر که دارای اختلال روان پریشی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال روان پریشی یا جنون هستند.
- کودکانی که با جهش ژنتیکی به نام سندرم حذف ۲۲۲ متولد می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به یک اختلال روان پریشی، به ویژه اسکیزوفرنی هستند.
انواع روان پریشی یا جنون
به غیر از اسکیزوفرنی، اختلالات و عوامل مختلف دیگری می‌توانند باعث روان پریشی شوند. انواع مختلف عبارتند از:
- اختلال اسکیزوافکتیو (SAD): این اختلال شبیه اسکیزوفرنی است اما شامل دوره‌هایی از اختلالات خلقی است.
- اختلال روان پریشی مختصر: اختلال روان پریشی مختصر که گاهی اوقات روان پریشی واکنشی کوتاه نامیده می‌شود، می‌تواند در دوره‌های استرس شدید شخصی مانند مرگ یکی از اعضای خانواده رخ دهد. فردی که روان پریشی واکنشی کوتاه مدت را تجربه می‌کند، بسته به منبع استرس، عموماً طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد.
- اختلال هذیانی: فرد به چیزی غیرمنطقی و اغلب عجیب و غریب و بدون مبنای واقعی اعتقاد قوی دارد.
- روان پریشی دوقطبی: برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، چه در حالت خلق و خوی مثبت یا منفی، روان پریشی یا جنون را تجربه می‌کنند.
- افسردگی شدید: همچنین به عنوان اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های روان پریشی شناخته می‌شود.
- روان پریشی پس از زایمان: این نوع روان پریشی یا جنون می‌تواند پس از زایمان بروز کند.
- روان پریشی ناشی از مواد: روان پریشی گاهی اوقات می‌تواند با استفاده از الکل یا مواد مخدر، از جمله محرک‌هایی مانند متامفتامین ایجاد شود. داروهای توهم زا مانند LSD اغلب باعث می‌شوند که کاربران چیزهایی را ببینند که واقعاً وجود ندارند، اما این تأثیر موقتی است. برخی از داروهای تجویزی مانند استروئیدها و محرک‌ها نیز می‌توانند علائم روان پریشی ایجاد کنند. افرادی که دارای اختلال مصرف الکل یا مواد هستند، اگر به طور ناگهانی نوشیدن یا مصرف آن داروها را متوقف کنند، می‌توانند علائم روان پریشی یا جنون را تجربه کنند.
- روان پریشی همچنین می‌تواند ناشی از سایر اختلالات باشد، مانند:
- تومور مغزی یا کیست
- زوال عقل، از جمله بیماری آلزایمر
- شرایط عصبی، مانند بیماری پارکینسون و بیماری هانتینگتون
- HIV و سایر عفونت‌هایی که می‌توانند بر مغز تأثیر بگذارند
- برخی از انواع صرع
- مالاریا
- سیفلیس
- سکته
- قند خون پایین
- زنان
- آسیب سر، بیماری یا عفونتی که بر مغز تأثیر می‌گذارد، می‌تواند علائم روان پریشی را ایجاد کند.
روان پریشی یا جنون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
مشاوره تلفنی روانشناسی می‌گوید، هر فردی که روان پریشی را تجربه می‌کند باید تحت مراقبت‌های پزشکی فوری قرار گیرد یا با مشاوره روانشناسی بخش کودک و نوجوان یا شخصی تمای بگیرد. درمان می‌تواند کمک کوتاه‌مدت و بلندمدت کند.
تشخیص زودهنگام
اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی معمولاً در سال‌های نوجوانی یا در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند. درمان زودهنگام می‌تواند نتایج درازمدت را بهبود بخشد، اما ممکن است برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی زمان لازم باشد تا تشخیص دقیق را ارائه دهند. روانپزشکان توصیه می‌کنند در صورت بروز علائم زیر احتمال بروز یک اختلال روانپریشی یا جنون را در یک فرد جوان در نظر بگیرید:
- افزایش کناره گیری اجتماعی
- تغییرات خلق و خوی
- کاهش تمرکز یا عملکرد در مدرسه یا محل کار
- پریشانی یا آشفتگی بدون اینکه بتوانید دلیل آن را توضیح دهید
هیچ آزمایش بیولوژیکی برای روان پریشی یا جنون وجود ندارد، اما آزمایش‌های آزمایشگاهی می‌توانند سایر مشکلات پزشکی را که ممکن است علائم را توضیح دهند، رد کنند.
تست‌های تشخیصی
برای تشخیص روان پریشی، پزشک معاینه بالینی انجام می‌دهد و سوالات مختلفی را مطرح می‌کند. آنها در مورد موارد اشاره شده در زیر هستند که عبارتند از:
- تجربیات، افکار و فعالیت‌های روزانه فرد
- هر گونه سابقه خانوادگی بیماری روانپزشکی
- هرگونه مصرف دارویی و تفریحی
- هر علائم دیگری
مشاوره پزشکی رایگان همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد عوامل دیگر انجام دهند، از جمله:
- استفاده از داروها یا مواد دیگر
- یک ضربه به سر
- سایر شرایط پزشکی، مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا تومور مغزی
آزمایشات احتمالی عبارتند از:
- آزمایشات خون
- آزمایش ادرار
- الکتروانسفالوگرام (EEG) که فعالیت مغز را ثبت می‌کند
اگر علائم نشان دهنده علت روانپزشکی باشد، پزشک برای تشخیص به معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا ویرایش پنجم (DSM-5) مراجعه می‌کند.
تشخیص روان پریشی در کودکان و نوجوانان
بسیاری از علائم روان پریشی یا جنون در بزرگسالان، علائم روان پریشی در جوانان نیست. به عنوان مثال، کودکان کوچک اغلب دوستان خیالی دارند که با آنها صحبت م کنند. این فقط نشان دهنده بازی تخیلی است که برای کودکان کاملاً عادی است. اما اگر در مورد روان پریشی در یک کودک یا نوجوان نگران هستید، بهتر است رفتار آنها را برای مشاوره کودک و نوجوان توضیح دهید.
درمان‌های روان پریشی یا جنون
روان پریشی می‌تواند مخرب باشد، اما درمان برای کمک به افراد برای مدیریت آن در دسترس است. در ادامه به مجموع راه حل‌های درمانی که برای روان پریشی یا جنون در دسترس هستند، آورده‌ایم. این درمان‌ها به شرح زیر هستند:
داروهای ضد روان پریشی
داروهای ضد روان پریشی شکل اصلی درمان برای افراد مبتلا به یک بیماری روان پریشی هستند. داروهای ضد روان پریشی می‌توانند علائم روان پریشی یا جنون را در افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی مانند اسکیزوفرنی کاهش دهند. با این حال، آنها بیماری زمینه‌ای را درمان یا مدیریت نمی‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:
- هالوپریدول (Haldol)
- کلرپرومازین (تورازین)
- کلوزاپین (کلوزاریل)
فرد فقط می‌تواند تحت نظر مشاوره پزشکی متخصص از این داروها استفاده کند، زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. پزشک همچنین هرگونه شرایط زمینه‌ای که باعث روانپریشی یا جنون می‌شود را درمان می‌کند. در صورت امکان، پشتیبانی خانواده نیز می‌تواند کمک کند.
مراحل حاد و نگهدارنده اسکیزوفرنی
در اسکیزوفرنی، دو مرحله درمان ضد روان پریشی وجود دارد:
فاز حاد
ممکن است فرد برای ماندن در بیمارستان نیاز داشته باشد. گاهی اوقات، پزشک آرام‌سازی سریع را تجویز می‌کند. آنها به فرد یک داروی سریع الاثر می‌دهند که او را آرام می‌کند تا مطمئن شود که به خود یا دیگران آسیب نمی‌رساند.
مرحله درمان و نگهداری
فرد در بیمارستان نمی‌ماند اما از داروهای ضد روان پریشی برای جلوگیری از حملات بعدی استفاده می‌کند. قطع دارو می‌تواند منجر به عود بیماری شود. روان درمانی همچنین می‌تواند به درمان مسائل شناختی مربوط به اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی و سایر علائم کمک کند.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی درمان سلامت روان است. هدف آن تغییر تفکر و رفتار است. CBT شامل جلسات منظم با یک مشاور سلامت روان است. نشان داده شده است که CBT در کمک به مردم برای مدیریت بهتر شرایط سلامت روان خود موثر است. اغلب برای علائم روان پریشی که داروها به طور کامل آنها را برطرف نمی‌کنند بسیار مفید است.
چگونه به دیگران که به روان پریشی یا جنون مبتلا هستند، کمک کنیم؟
تجربه روان پریشی یا جنون می‌تواند بسیار ترسناک باشد، اما بسیاری از افرادی که آن را تجربه می‌کنند همیشه در ابتدا در مورد آن صحبت نمی‌کنند. اگر فکر می‌کنید فردی که می‌شناسید ممکن است روانپریشی یا جنون داشته باشد یا به زودی علائمی را تجربه کند، در صورت داشتن علائم فوراً با تیم مراقبت‌های بهداشتی یا مشاوره تلفنی روانشناسی خانواده او تماس بگیرید. اگر این کار را نکردند، به یک بیمارستان محلی مراجعه کنید. اگر فکر می‌کنید ممکن است خطری برای خود یا دیگران باشد، می‌توانید با اورژانس تماس بگیرید یا آنها را به اورژانس ببرید. اگر در مورد رفتار آنها یا کارهایی که ممکن است انجام دهند مطمئن نیستید یا عصبی هستید، در اسرع وقت با یک متخصص مشورت کنید.
عوارض و چشم انداز افراد مبتلا به روان پریشی یا جنون
روان پریشی عوارض پزشکی زیادی ندارد. با این حال، اگر درمان نشود، برای افرادی که روان پریشی یا جنون را تجربه می‌کنند حفظ کیفیت زندگی می‌تواند چالش برانگیز باشد. این می‌تواند باعث شود که سایر بیماری‌ها درمان نشوند. اکثر افرادی که روان پریشی را تجربه می‌کنند، حتی موارد شدید، با درمان مناسب، مانند درمان و دارو، بهبود می‌یابند.
روان پریشی یا جنون؛ جمع‌بندی
سایکوز یا روان پریشی یکی از علائم کلیدی اسکیزوفرنی است، اما دلایل دیگری نیز دارد. این بیماری می‌تواند فرد و اطرافیانشان را مضطرب کند، اما درمان برای کمک به مدیریت روان پریشی در افرادی که در معرض خطر هستند در دسترس است. پیروی از برنامه درمانی اسکیزوفرنی و سایر شرایط سلامت روان برای جلوگیری از عود علائم، مانند روان پریشی، ضروری است. اگر کسی نگرانی دارد که ممکن است فردی دچار روان پریشی شده باشد، در صورت امکان باید او را به اورژانس ببرد یا با مشاوره روانشناسی تماس بگیرد.