روانشناسی کودک چگونه است؟
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
روانشناسی کودک چگونه است؟
والدین همیشه به دنبال راهی برای تربیت بهتر و درک بیشتر کودکان هستند زیرا که به راحتی نمیتوانند یک کودک را بشناسند درک کنند و مشکلاتش را حل کنند برای همین از روانشناسی کودک کمک گرفته اند. کودکان امیدها و گل های زندگی ما هستند و برخورد و رفتار با آن ها باید به گونه ای باشد که تمامی نکات مربوط به روانشناسی کودک را در بر بگیرد. کودک من و شما بهترین ها را برای خود میخواهد و بهترین تربیت ها را از آن خود میخواهد پس هر پدر و مادر و اعضای خانواده میکوشند که رفتار کودک را تجزیه تحلیل کنند و متناسب با رفتارش رفتاری درست و انسانی داشته باشند.
روانشناسی کودک سعی میکند با بررسی نکاتی درمورد رشد و شکوفایی فرزند در مسایلی مانند تربیت کودک، بیماریهای ناگهانی، رفتار پرخاشگر، اختلالات روانی، بیش فعالی و… کمک کنند در زمینه های مختلفی روانشناسان مشغول تحقیق هستند و به وسیله آن این موارد را پیش بینی میکنند.
رشد و پیشرفت کودک
روانشناسی کودک به بررسی مسایل متعددی در زمینه تربیت و رشد و پیشرفت کودک میپردازد اما این مطالعات و تحقیقات در رابطه با پیشرفت کودک را به سه دسته تقسیم کرده اند پیشرفت های فیزیکی، شناختی، اجتماعی و عاطفی. زمانی که یک روانشناس میخواهد کودک را از نظر رشد فیزیکی بررسی کند در زمان های متعدد فعالیت های کودک را در نظر میگیرد تا به رشد و تکامل دقیق و بر اساس نظم کودک پی ببرد و حرکات صحیح اعضای بدن وی را چک کند. مورد بعدی شناختی یا فکری میشود در این مورد روانشناس کودک به عوامل و برنامه هایی که کودک برای بدست آوردن دانش و آموختن زبان تفکر و…. انجام میدهد اشاره میکند و این عوامل را مورد بررسی قرار میدهد. از دیگر مسائلی که مورد بررسی قرار میگیرد رشد احساسی و اجتماعی کودک میباشد، رشد اجتماعی کودک یعنی توانایی برقراری رابطه کودک با دیگران و رشد احساسی در کودک یعنی قدرت بیان احساسات عواطف مانند اعتماد، ترس، اعتماد به نفس، دوستی که هر کدام جزئی از حوزه رشد اجتماعی احساسی یک کودک میگردند. حال شاید به این پرسش بر بخورید که چرا روانشناسان این موارد را بررسی میکنند؟ ان ها این موارد را بررسی میکنند تا به اختلالاتی که ممکن است در کودکان رخ بدهد پی ببرند و نسبت به تاخیر هر کدام آگاه شوند.
نقاط عطف رشد کودک
روانشناسی کودک تنها به بررسی رفتار کودک نمیپردازد بلکه در طول رشد کودک زمان هایی را مشخص نموده و جدول هایی تهیه کرده است که طبق آن کودک باید واکنش ها و کارهایی انجام دهد و طبق این زمانبندی متوجه بعضی از اختلالات میگردد. به عنوان مثال کودک دوازده ماهه باید راه برود ولی اگر این کودک در هجده ماهگی هم نتواند راه برود روانشناسان به بررسی علل این مورد میپردازند. این افراد مانند رشد و توسعه کودک نقاط عطف را نیز به چند دسته تقسیم کرده اند از لحاظ فیزیکی که به مهارت های خوب و حرکت مناسب تقسیم میگردد. نقاط عطف شناختی و فکری که مهارت های یادگیری و استدلال و فکری کودک را شامل میشود. نقطه عطف احساسی اجتماعی که به برقراری رابطه و بیان احساسات کودک مربوط میشود و در اخر نقطه عطف ارتباطی و زبانی که شامل سازگاری با واژگان در کودکان میشود. اگر در هر کدام از این موارد اختلالاتی رخ بدهد روانشناسی کودک به بررسی آن میپردازد و در تربیت کودک شما کمک و همراه شما خواهد بود و به والدینی که در این موارد از آن ها کمک گرفته اند کمک خواهد کرد البته این بررسی ها در کشور ما در چند سال اخیر رخ میدهد ولی در کشور های پیشرفته کودک از بدو تولد تحت نظر روانشناس کودک قرار میگیرد
رفتار کودک
مورد دیگری که در تربیت کودک مورد بررسی قرار میگرد رفتار وی میباشد. از نظر روانشناسی کودک هر کودکی ممکن است به طور ناگهانی تغییر رفتار بدهد یا در خانه رفتاری پرخاشگر عصبی و… داشته باشد و کشاکشی با والدین تا زمان مستقل شدن که این رفتار ها در روند رشد یک کودک طبیعی میباشد. اما گاهی رفتارهای خصمانه، پرخاشگری، اضطراب، افسردگی و… وجود دارد که برای توان تحمل یک کودک بیش از بیش میباشد و باید مورد بررسی قرار بگیرد و رفع گردد. این رفتارها میتواند بر اثر ژنتیک، اختلالات خانوادگی، استرس ، عدم توجه، کمبود محبت و… رخ بدهد. این عوامل را میتوان تغییر داد و رفتار کودک را اصلاح کرد این بسیار بد میباشد که کودک با همین مشکلات بزرگ شود و وارد اجتماع گردد و هنوز مشکلات و اختلالات دوران کودکی خود را داشته باشد.
بررسی احساسی کودک
روانشناسی کودک در این مورد به بررسی عواملی که یک کودک ممکن است نتواند احساسات خود را بروز دهد میپردازد. یک کودک در طول زندگی خود احساسش را رشد میدهد، این احساسات ممکن است تغییر کند و نحوه بیان و ابراز آن ها نیز متفاوت میباشد. گاهی نحوه بروز این احساسات در کودکان نیز متفاوت میباشد. اما همه کودکان باید بیاموزند که بتوانند احساسات خود را کنترل کنند در این مواقع کار روانشناسی کودک مشخص میشود. یک روانشناس کودک باید راه های کنترل احساسات و نحوه صحیح ابراز آن ها را به کودک آموزش دهد.
رابطه اجتماعی کودک
روانشناسی کودک در این مورد به مسائلی که ممکن است به ایجاد یک رابطه درست و صحیح لطمه بزند میپردازند. این قسمت از بررسی ها شامل احساسات میشود یک کودک در دوران کودکی و در اولین ارتباطات خود نحوه ارتباط با دیگران و جامعه را به خوبی یاد میگیرد. اولین تجربه ای که یک کودک در برقراری ارتباط اجتماعی کسب میکند ارتباط با والدین و پرستار ش میباشد بعد از آن به تناسب رشد و پیشرفت کودک برقراری ارتباط با دیگران را می آموزد پس برخورد و رفتار با یک کودک در اولین رابطه ها بسیار پر اهمیت بوده و آینده اجتماعی و احساسی کودک را میسازد. روانشناسان با بررسی عوامل و دلایل بالا سعی میکنند بعضی از دلایل اختلالات و ناهنجاریهای رفتاری حرکتی و… در کودکان را تشخیص بدهند زیرا درک دنیای کودکان از قوه و تفکر ما خارج است و ما هرگز نمیتوانیم بفهمیم که یک کودک به چه می اندیشد لذا مجبور به بررسی اینگونه موارد میباشیم.
روانشناسی کودک چیست؟
اینکه روانشناسی کودک چیست شاید سؤال ساده و ابتدایی باشد اما روانشناسی کودک به شاخه ای از علم روانشناسی میگویند که بسیار پیچیده و مبهم میباشد. روانشناسان بر این باور هستند که شناخت دنیای کودک و وی بسیار پیچیده و مبهم میباشد و به بررسی های خاص و برنامه های خاصی نیاز دارد که بتوان با آن به بررسی رفتاری کودکان پرداخت لذا به شاخه مهمی از روانشناسی، روانشناسی کودک را اختصاص داده اند و چون کودکی یکی از مهمترین دوران های زندگی هر فرد و سازنده آینده و رفتارها و بسیاری از اتفاقات بزرگسالی میباشد برای والدین گوشزد ها و پیشنهاد هایی را تهیه کرده اند و‌در قالب توصیه به پدر و مادرها اعلام مینمایند.
این توصیه ها ممکن است از لحاظ اجتماعی خانوادگی اقتصادی، فکری و… باشد ولی بی مربوط به مسایل و نحوه تمرکز روانشناسان بر روی دوره های گوناگون زندگی یک کودک نیست
عوامل موثر بر رشد کودک
در قسمت بالا گفتیم روانشناسی کودک رشد کودک را تحت نظر میگیرد و به بررسی اختلالات و مشکلات ممکنه میپردازد. اما در این قسمت میخواهیم به آنچه که در رشد یک کودک موثر است و تأثیر میگذارد دقت کنیم. عوامل زیادی بر رشد کودک موثر میباشد ولی میتوان به زمینه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کودک توجه نمود و به بررسی آن پرداخت.
عوامل اجتماعی:
از عوامل اجتماعی موثر بر رشد کودک رابطه خانوادگی میباشد. ارتباطات با ثبات و زیاد در اطراف کودک بر روند رشد و نمو کودک بسیار تاثیر گذار بوده و نحوه شکل گیری ارتباط و رفتار وی را پایه ریزی میکند
عوامل فرهنگی:
رشد یک کودک در خانواده ای که فرهنگ، ارزش ها، آداب و رسوم نوع برخوردها و معنویات مهم زندگی تعریف شده و مشخص میباشد رشد متفاوتی در کودک را به همراه خواهد داشت و این در آینده بر نوع ارتباط کودک با والدین دوستان و حتی در دانشگاه و آینده و زندگی وی تاثیر شدیدی میگذارد پس به فرهنگ محیطی که کودک در آن رشد میکند بسیار توجه نمایید.
عوامل اقتصادی:
روانشناسی کودک معتقد است که این مورد را با فرهنگ و تربیت کودک به طور صحیح میتوان خنثی نمود. اما از طرفی عده ای از روانشناسان تاثیرات این عامل بر رشد کودک را بسیار پر اهمیت میدانند زیرا هر چقدر کودک در رفاه اقتصادی بیشتری باشد از آرامش و تربیت و آموزش و پرورش و امکانات بیشتری برخوردار است و هرچه قدر از لحاظ اقتصادی در تنگنا تر از این امکانات محروم میباشد لذا بر نحوه برخورد و رفتار نوع عقده های درونی، پرخاش ها، ترس ها و استرس های یک کودک موثر میباشد.
وظیفه یک روانشناس کودک
روانشناسی کودک شاید بنظر ساده بیاید اما از روانشناسی بزرگسالان بسیار سخت تر و پیچیده تر میباشد. زیرا همانگونه که در بالا نیز به آن اشاره کردیم یک فرد بالغ به راحتی مشکل خود را بروز میدهد و حتی با ایماء و اشاره و یا از طریق گفتگوهای طولانی به بیان مشکل خود و عوامل موثر در آن میپردازد اما در روانشناسی کودک با کودکی روبرو میباشید که از احساسات خود هیچ نمیگوید و حتی دلیل این رفتار خود را نمیداند. گاه دلیل غذا نخوردن و یا گریه کردنش را نیز بروز نمیدهد درک کودک از قوه درک و ذهن ما بالاتر میباشد برای همین یک روانشناس در زمینه روانشناسی کودک به بررسی های متعدد میپردازد، به روانشناسی نقاشی کودکان میپردازد، به تماشای بازی آن ها و حتی به غذا خوردن و حرکات آن ها دقت میکند تا دلایل متعدد در رفتارها و اختلالات آن ها را بیابد در این موارد نکات دیگری از قبیل ژنتیک، تاثیرات محیطی، بررسی های قبل از تولد کودک، روابط اجتماعی، رشد شخصیتی، رشد اجتماعی، زبان، نقش جنسیتی، رشد فکری و رشد جنسی را نیز باید بررسی نماید تا بتواند دلیل مشکلات یک کودک را بدست بیاورد به همین دلیل است که روانشناسی کودک حوزه بسیار وسیعی در روانشناسی میباشد. بعضی از روانشناسان به بررسی بعضی از رفتارهای کودک میپردازند و بعضی دیگر این موارد را تنها کلی بررسی میکنند و به عواملی که ممکن است در آن رفتار کودک که نیاز به روانشناسی کودک دارد توجه کنند و دلایل اختلال در رفتار کودک را بیابند.
توصیه های تربیت کودک
علم روانشناسی کودک نه تنها به بررسی رفتار کودک پرداخته بلکه توصیه هایی نیز به والدین برای رسد بهتر کودک داشته و سعی کرده است که والدین را در تربیت کودک راهنمایی کند و اصول اولیه و ابتدایی که ممکن است یک خانواده در ارتباط با فرزندشان ندانند را به آن ها گوشزد کند. روانشناسی کودک به والدین پیشنهاد میکند که در مرحله اول تربیت کودک خود محیطی آرام و شاد را فراهم نمایند از ایجاد تنش و اضطراب برای کودکان خود داری نمایند و در فراهم کردن آسودگی خاطر آنان کوشا باشند. برای برقراری ارتباط به والدین توصیه میکنند که کودک خود را در زمان بازی کردن ، غذا خوردن و یا خوابیدن به دقت مشاهده کنند و رفتارهای مورد علاقه آن ها را دنبال کنند. همچنین زمان هایی را برای صحبت با کودکان در رابطه با مسائلی که دوست دارند و میپسندند اختصاص دهند. سعی کنید در رابطه ای که با فرزند تان ایجاد میکنید به تقویت عزت نفس وی بپردازید اگر دقت کرده باشید به شما میگویند دیگر به فرزندانتان اینقدر نگویید دختر زیبا، پسر خوب، به جای آن بگویید پسر باهوش، دختر شجاع، پسر خردمند، دختر فهمیده و از این قبیل صفات به کودکان نسبت دهید زیرا نسبت دادن این صفات به کودکان باعث رشد ان صفت ها در کودک میشود و کودک با وجود درک معنی آن ها در تلاش میباشد تا بدان ها دست پیدا کند. پس نحوه صفت دادن به کودک را هم روانشناسی کودک بسیار مورد بررسی قرار داده و آن را نیز تصحیح کرده است.
در اخر متن به این نکته بسیار دقت کنید علم روانشناسی کودک اثبات کرده که ما بزرگسالان نمیتوانیم به درستی کودکان را درک کنیم عواطف و احساسات آن ها را بفهمیم و با آن ها همدردی کنیم ولی میتوانیم آن ها را همراهی کنیم و با آن ها صحبت کنیم و کمی در رابطه با آن ها به خوبی پیش برویم. همین ارتباط درست با یک کودک برقرار کردن به مثابه درک وی میباشد و در رشد و پیشرفت او تاثیر زیادی خواهد گذاشت.