قطعات موتور خودرو

دلکو یا توزیع‌کننده (distributor) در ماشین، یک میل محصور و چرخنده است که در موتورهای جرقه‎‌ای مدل احتراق داخلی وجود دارد. این قطعه، یک نوع جرقه با زمان‌بندی مکانیکی در موتور ایجاد می‌کند و وظیفه اصلی آن ایجاد یک ولتاژ ثانویه و بسیار بالاست که از جرقه سیم‎‌پیچی به شمع‌ها می‎رسد (با یک ترتیب صحیح) و این فرایند زمانی دقیق و حساب شده دارد. به استثنای سیستم‌های مغناطیسی و موتورهای کامپیوتری مدرن که از حسگرهای زاویه‎ای استفاده می‎کنند، دلکو یک کلید موج‌شکن یا breaker هم دارد که می‌تواند چرخه اولیه سیم‌پیچ جرقه‏ای را باز یا بسته کند.

اجزای داخلی دلکو
دلکو شامل یک بازوی چرخنده یا روتور (rotor) داخلِ کلاهک است که در بالای میله آن قرار گرفته اما از بدنه وسیله نقلیه گلگیر خودرو و خود دلکو جدا و مستقل است. دلکو توسط دنده‎ای رانده می‎شود که در بیشتر موتورهای سوپاپ‌دار، روی قسمتی به نام “میل بادامک” قرار دارد (camshaft). قسمت فلزی روتور، از طریق سیم‌پیچ جرقه‌ای با کابل ولتاژ بالا در تماس است.

دلکو در خودرو چه وظیفه‌ای دارد؟

دلکو یا توزیع‌کننده، وظایف مختلفی را در سیستم ماشین به عهده دارد که اولین آن‎ها، پخش یا توزیع برق با ولتاژ بالا از سیم‌پیچ به سیلندر است. این کار را کلاهک و روتور انجام می‌دهند. سیم ‏پیچ به روتور (که داخل کلاهک می‌چرخد) مرتبط است. روتور اتصالات مختلفی دارد و با هر چرخش سیلندر، به یکی از این اتصالات مرتبط می‌شود. با برخورد نوک روتور به هر کدام از آن‌ها، یک جریان با ولتاژ قوی از سیم‌پیچ ایجاد می‌شود. این ولتاژ در شکاف کوچک بین روتور و اتصال (شکافی میلی‌متری و بسیار باریک) جریان پیدا می‏کند و سپس به سیم شمع موتور می‎رسد تا از آن طریق به سیلندر مناسب برود. وقتی ماشین را سرویس یا تون آپ می‏‎کنید، یکی از چیزهایی که در موتور شما جایگزین می‏شود همین روتور (و احتمالا کلاهک) است، چون به مرور زمان و به دلیل جریان ولتاژ بالا فرسوده می‌شوند. سیم شمع موتور هم می‌تواند دچار استهلاک شده و تا حدود زیادی خاصیت عایق الکتریسیته خودش را از دست بدهد. استهلاک این قطعه، می‌تواند گیربکس خودرو شما را دچار مشکلات جدی کند.

نشانه‌های یک دلکوی خراب چه چیزهایی هستند

اگر هر کدام از این نشانه‌ها را دیدید، احتمالا مشکل از دلکو خودرو شماست و باید هر چه زودتر آن را به یک مکانیک نشان بدهید:
– روشن نشدن موتور: این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از آن‌ها استهلاک روتور و کلاهک است.
– ماشین راه نمی‌افتد: وقتی کلاهک به درستی سر جای خودش قرار نگرفته یا به هر دلیلی کار نمی‎کند، موتور نمی‌تواند جرقه را از طریق چرخه به سیلندرها بفرستد و ماشین راه نمی‌افتد.
– چراغ موتور روشن است: این چراغ هم می‌تواند نشانه مسائل مختلفی باشد، اما اگر آن را به همراه بقیه نشانه‌های این فهرست دیدید، احتمالا دلکو خودرو شما خراب است.
– صدای اضافی یا عجیب از موتور: این موضوع هم می‌تواند به دلیل خرابی یا استهلاک روتور و کلاهک اتفاق بیفتد، در واقع به این دلیل که سیلندرها سعی می‌کنند روشن شوند ولی نمی‌توانند. ممکن است صداهای کوچکی مثل ضربه یا تیک بشنوید.

شاتون چه نقشی در موتور دارد؟

شاتون یا connecting rod، قسمتی از پیستون موتور است که پیستون را به میل لنگ متصل می‌کند. شاتون به همراه هندل، حرکت دو طرفه پیستون را به حرکت در میل لنگ تبدیل می‌کند. شاتون در واقع یک نوع پل ارتباطی است که وجودش برای انتقال نیروهای فشاری و کششی از پیستون و چرخاندن دو انتهای آن ضروری محسوب می‌شود. شاتون بیشتر از هر جایی، در موتورهای احتراق درونی و موتورهای بخار استفاده می‌شود.

 

شاتون، یک قطعه باستانی
شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید شاتون یکی از قدیمی‌ترین قطعه‌های موتور است که از قرن‌ها پیش در وسایل متحرک استفاده می‎شده. اولین شواهد وجود این قطعه، در اواخر قرن سوم میلادی و در ماشین‌های اره‌کشی رومی دیده شده. این شاتون‌ها به همراه هندل، در اره‌کش‌های باستانی سیستمی ایجاد می‌کردند که حرکت چرخشی چرخ آبی را به حرکت خطی اره‎ها تبدیل می‎کرد. در ایتالیا و دوران رنسانس، پمپ‌های پیستونی با چرخ آبی و دو محور ساده در ترکیب با دو شاتون رانده می‌شدند.

 

شاتون در موتورهای احتراق درونی
یک شاتون در موتورهای احتراق درونی شامل سه قسمت است: “سر بزرگ”، “شاتون” و “سر کوچک”. سر کوچک به قسمتی به نام میله اهرمی وصل می‌شود (که سنجاق پیستون یا سنجاق مچی هم نام دارد). این قسمت می‌تواند داخل پیستون بچرخد. سر بزرگ هم معمولا با استفاده از یک بلبرینگ ساده، به میل گرد وصل می‌شود (جهت کاهش اصطکاک). البته بعضی از موتورهای ساده‏تر، به جای این قطعه از بلبرینگ چرخان استفاده می‎کنند تا نیاز به سیستم روغن‌کاری پمپی را از بین ببرند. شاتون می‌تواند از هر دو سر بچرخد، بنابراین زاویه بین شاتون و پیستون با حرکت آن یا چرخشش به دور میل گرد، متغیر خواهد بود.

مواد و ساخت
بیشتر شاتون‌ها به صورت عمده و از جنس فولاد ساخته می‌شوند. شاتون‌های صنعتی که در ماشین‌آلات بزرگ وجود دارند و کاربرد صنعتی دارند، معمولا از جنس جیوه هستند. این شاتون‌های جیوه‌ای قالب‌گیری نمی‌شوند، بلکه از یک تکه بزرگ فلز یا جیوه تراشیده و شکل داده می‌شوند. شاتون همچنین می‌تواند جنس آلیاژ آلومینیوم T6-2024 یا T651-7075 داشته باشد که به علت سبکی و توانایی بالایشان در جذب ضربه به کار می‎روند. تیتانیوم هم یک گزینه گران‌قیمت و البته کم کاربرد است که وقتی استفاده می‌شود که کاهش وزن، اهمیت داشته باشد. چدن اما ارزان است و در موتورهای ساده‌ای مثل اسکوترها کاربرد دارد.

علائم شاتون خراب

وقتی شاتون شما مستهلک یا از کار افتاده باشد، احتمالا این نشانه‌ها را در خودرو خواهید دید:
• فشار پایین بنزین
• صدای تق تق مداوم از موتور
• افزایش مصرف بنزین
تنها راه اطمینان پیدا کردن از خرابی شاتون اما، این است که کاپوت را باز کنید و آن را دقیقا بررسی کنید. البته بهتر است که این کار را به یک متخصص یا تعمیرکار بسپارید.

نقش سوپاپ در خودرو

سوپاپ، یک عنصر کنترل مکانیکی است که برای ایجاد بار یا نیروی تازه و بیرون بردن گازهای سوخته از سیلندر به کار می‌رود. هر مشاین دو سوپاپ دارد که یکی از آن‌ها در اگزوز و دیگری در ورودی قرار دارد. نیروی جدید به سوپاپ درونی وارد می‏شود و بعد این گازها از طریق سوپاپ اگزوز به بیرون از ماشین می‌روند.

سوپاپ‌ها در ماشین چطور کار می‌کنند؟

سوپاپی که اجازه ورود ترکیب گازها به سیلندر را می‌دهد، سوپاپ درونی است و قطعه‏‎ای که گازهای استفاده شده را به بیرون از سیستم می‌فرستد سوپاپ اگزوز است. این دو، طوری طراحی شده‌اند که طبق برنامه و در زمانی خاص باز و بسته شوند تا موتور بتواند در هر سرعت و هر حالتی با نهایت کارآمدی عمل کند. این سیستم عملکردی، توسط لوب‌ها یا آویزهای گلابی شکلی کنترل می‎شود که کَم یا cam نام دارند (به معنی دندانه). این دندانه‎ها روی یک میله قرار گرفته‌اند که توسط یک زنجیر یا کمربند کنترل می‌شود. خود این زنجیر، از میل لنگ موتور منشعب می‌شود.

جایگاه سوپاپ در موتور خودرو

همان طور که گفتیم، در موتورهایی با سوپاپ رو (over head)، هر دو نوع سوپاپ روی سر سیلندر قرار می‏‎گیرند. اما در موتورهای انجین بلاک، دقیقا برعکس این موضوع صادق است. خیلی از تولیدکنندگان بزرگ و قدیمی، هنوز موتورهای “استاندارد” را به شیوه‌ای می‌سازند که سوپاپ در آن‌ها درون بلاک قرار دارد و سوپاپ‌های رو را در نسخه “دلوکس” عرضه می‎کنند. موتورهایی که سوپاپ رو دارند عمرشان طولانی‌تر است و مصرف بنزین بهینه‌تری دارند. این یعنی تعداد دفعاتی که شما برای تعمیر موتور باید به تعمیرگاه بروید، به مراتب کمتر خواهد بود.

نشانه‌های سوپاپ خراب را بشناسید

موتور سرد: این یکی از اولین و قابل توجه‌ترین نشانه‏های سوپاپ مستهلک یا خراب است. وقتی سوپاپ مشکلی داشته باشد، با خاموش ماندن ماشین حتی برای یک شب، بنزین اضافی روی سر پوشش سوپاپ باقی می‎ماند. پوشش پلاستیکی سوپاپ که در زمان استراحت ماشین خنک شده، با این بنزین تماس پیدا کرده و یک شکاف کوچک ایجاد می‏‎کند. در این حالت وقتی موتور را روشن کنید، بنزین باقی مانده به داخل پوشش شکاف‌دار کشیده شده و به داخل حفره احتراق می‎رسد. این امر باعث ایجاد دود سفید و آبی می‌شود که بلافاصله بعد از روشن شدن موتور، از آن بیرون خواهد آمد.
افزایش مصرف بنزین: وقتی موتور در حالت عادی و سالم مشغول کار است، یک سوپاپ ناسالم می‎تواند میزان زیادی از بنزین را به تنهایی مصرف کند. چراغ بنزین خودرویتان را چک کنید، اگر بنزین در حالتی سریع‌تر از همیشه تمام شد احتمال دارد که مشکل از سوپاپ باشد.
دود اضافی: اگر وضعیت سوپاپ‌ها وخیم باشد، دود آبی و سفیدی که هنگام روشن شدن موتور می‌یبنید احتمالا زود از بین نمی‌رود و حتی بعد از شتاب‌گیری باقی می‏‎ماند. اما این دود بالاخره از بین می‎رود. اما حلقه پیستون‏‎های مستهلک و سوپاپ‌های قدیمی، تمام مدت دود تولید می‌کنند.