محافظ برق چیست و چرا باید برای وسایل برقی از محافظ استفاده کنیم؟
وقتی حرف از محافظ برق می‌شود، سوالات زیادی در ذهن ما مطرح می‌شود، سوالاتی مانند: محافظ برق چیست؟ چرا باید از محافظ برق استفاده کنیم؟ برای چه وسایلی نیاز به خرید محافظ داریم و کدام وسایل اصلاً نیازی به محافظ ندارند؟ چرا قیمت محافظ‌های مختلف، متفاوت است؟ به چه علت محافظ برق وسایل برقی متفاوت، با هم فرق دارند؟ در ادامه قرار است به تمامی این سوالات پاسخ دهیم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
محافظ برق یا ولتاژ چیست؟
برق شهری همواره دارای نوسانات زیادی است که این نوسانات اگر شدید باشد، به دستگاه‌های برقی آسیب وارد می‌کند. برای وسایل حساس و با طراحی پیچیده‌تر، این نوسانات باعث خرابی و حتی از بین رفتن امکان تعمیر می‌شود. این خرابی گاهاً غیرقابل جبران است و باتوجه به قیمت‌های این روزها، باعث هدر رفتن سرمایه ما می‌شود.
سوختگی لوازم برقی یک اتفاق رایج است که دلایل متعددی دارد؛ اما اصلی‌ترین دلیل آن، نوسانات شدید ولتاژ ورودی است. اگر ولتاژ به طور ناگهانی و در یک بازه زمانی کوتاه مدت، افزایش شدیدی پیدا کند یا شدت ولتاژ ورودی از حد مجاز کمتر شود، نوسان ولتاژ رخ می‌دهد.
محافظ برق با ساختاری که دارد، مانع از آسیب به مدارهای الکتریکی لوازم متصل به خودش می‌شود. محافظ، جریان برق با ولتاژ معیوب را قطع می‌کند و با این روش از وسایلی که به آن متصل است، محافظت می‌کند. با برگشت ولتاژ به حالت ایمن، مجدداً محافظ جریان برق را برقرار می‌کند.
هر محافظ دارای سه حالت کاری است:
- حالت عادی (با نشانگر سبز): محافظ روشن و وضعیت برق ثابت و خوب است. در این زمان وسایل متصل به دستگاه، روشن هستند.
- حالت قطع (با نشانگر قرمز): ولتاژ خارج از دامنه کاری محافظ یا استاندارد است و در این حالت محافظ، برق را قطع می‌کند و تا نرمال شدن سطح ولتاژ در این حالت باقی می‌ماند.
- حالت تاخیر (با نشانگر زرد): با بازگشت ولتاژ به محدوده عادی، محافظ وارد این حالت می‌شود. در این حالت بسته به نوع محافظ، از ۳۰ ثانیه تا ۶ دقیقه، محافظ دوباره وارد حالت عادی می‌شود. زمان تاخیر برای این است که اگر ولتاژ دوباره نوسان کرد، وسیله برقی آسیب نبیند.
چرا باید از محافظ برق استفاده کنیم؟
نوسانات برق معمولاً به دو علت رخ می‌دهد: در حالت‌هایی که جریان برق قطع و وصل می‌شود یا شرایطی که جریان برق به سیستم باز می‌گردد. نوسانات برقی بین ۵-۱۰ ولت تا هزاران ولت متغیر است. دلایلی مانند روشن کردن یه وسیله پرمصرف در خانه که جریان زیادی در لحظه می‌کشد، باعث نوسان داخلی می‌شود. در مسیر انتقال جریان، حادثه‌ای رخ دهد، زمان‌های اوج مصرف، رعد و برق و دلایلی از این دست باعث نوسان خارجی می‌شود. لوازم الکتریکی که شامل ریزپردازنده‌های حساس هستند، ممکن است حتی با نوسان ۱۰ ولتی، کارایی خود را از دست بدهند. در واقع عدم استفاده از محافظ مناسب می‌تواند منجر به بروز خسارت‌های فراوانی شود و لوازم الکتریکی که گاهاً گران قیمت نیز هستند، خراب شوند.
وسایلی مانند یخچال و فریزر که دارای کمپرسور هستند، در صورتی که ولتاژ ورودی‌شان کمتر از ۲۲۰ ولت باشد، دچار اختلال می‌شوند. در صورتی که از محافظ مناسب استفاده کنیم، می‌توانیم مانع ورود ولتاژ نامناسب به آن‌ها شویم و عمر مفیدشان را افزایش دهیم.
اگر از محافظ سالم استفاده نشود، ممکن است نوسان باعث ذوب شدن اجزای داخلی وسیله‌ها یا از کار افتادن فیوزها شود. نوسانات شدید حتی می‌تواند موجب اتصالی و آتش‌سوزی گردد.
برای چه وسایلی نیاز به خرید محافظ داریم؟
آیا همه وسایل برقی به محافظ نیاز دارند؟ جواب این سوال نه است؛ اما اگر بتوانید از یک محافظ ولتاژ ورودی یا پشت کنتوری استفاده کنید، از کل وسایل برقی خانگی‌تان حفاظت می‌کنید. البته به صورت کلی توصیه می‌شود که برای هر وسیله محافظ مخصوص به خودش را خریداری کنید. وسایلی که نیاز به محافظ دارند، عبارتند از:
- یخچال و فریزر (هم مدل‌های معمولی هم ساید بای ساید)
- ماشین لباس‌شویی و ماشین ظرف‌شویی
- پکیج
- کولر گازی
- تلویزیون و کامپیوتر
شاید خرید محافظ برق در ابتدا گران و غیرضرروی به نظر برسد، اما در بلند مدت باعث افزایش عمر وسیله برقی شما می‌شود. در حالت کلی هم اگر وسیله گران و حساسی دارید و ساعت‌های طولانی از آن استفاده می‌کنید، بدون محافظ آن را روشن نکنید.
چرا قیمت محافظ‌های مختلف، متفاوت است؟
اگر محافظ‌های موجود در بازار را بررسی کرده باشید، متوجه تفاوت قیمت فاحش آن‌ها شده‌اید؛ اما علت آن چیست؟ اولین عاملی که قیمت محافظ را تعیین می‌کند، مارک آن است. مارک‌های معروف‌تر، قیمت به نسبت بیشتری دارند و البته در ازای آن، گارانتی و خدمات بهتری ارائه می‌دهند.
دلیل دیگر این تفاوت، نوع محافظ است. بسته به اینکه محافظ را برای چه وسیله‌ای خریداری کنید، قیمت متفاوتی هم پرداخت خواهید کرد. از دیگر دلایل تاثیرگذار در قیمت، عوامل زیر قابل اشاره است:
- تعداد خانه یا پریز
- جنس بدنه (فلز یا پلاستیک)
- زمان تاخیر
- طول کابل
- مدت گارانتی
- دکمه‌دار بودن یا نبودن
- ارت‌دار بودن یا نبودن
- جنس هسته
- توان یا قدرت کاری
- مقدار جریان
- طراحی و ساختار بدنه
به چه علت محافظ وسایل برقی متفاوت، با هم فرق دارند؟
هر وسیله‌ای توان مصرفی و ساختار متفاوتی دارد. مثلاً کولر گازی به نسبت سایر وسایل برقی پرمصرف‌تر است؛ بنابراین از یک محافظ با قدرت ۲۵۰۰ ولت آمپر، برای آن نباید استفاده کرد. عموماً محافظ برق کولر گازی دارای قدرت بیش از ۵۰۰۰ ولت آمپر است. محافظ یخچال و تلویزیون هر دو دارای قدرت ۲۵۰۰ ولت آمپر هستند؛ اما تفاوت این دو در زمان تاخیر است. محافظ یخچال زمان تاخیر چندبرابری دارد. استفاده از یک محافظ نامناسب، فرقی با عدم استفاده از آن ندارد.
سخن آخر
در این مقاله سعی شد تا به تمامی سوالاتی که در هنگام خرید محافظ ممکن است در ذهن‌تان مطرح شود، پاسخ دهیم. خرید یک محافظ برق خوب، اگرچه هزینه اولیه زیادی دارد؛ اما در بلند مدت باعث کاهش هزینه، افزایش عمر مفید وسایل و کاهش مصرف برق می‌شود. حتماً محافظ را از برندهای معتبر و دارای استاندارد خریداری کنید و سراغ جنس بی‌کیفیت نروید.